Federaalizimii Afaanii Biyyoota Addaddaa Keessatti: India fi Switzerland

Federaalizimii afaanii kan biyyoota India fi Switzerland keessatti hojiirra oolaa jiru. Biyyoonni kunneen ummatoota afaanii fi aadaa adda addaa qaban kan walqixxummaa, nagaa fi bulchiinsa sirrii tiin buluu danda’an.


1. Switzerland: Federaalizimii Afaanii Keessatti Taphataa

Qubee Afaanii (Official Languages):

Afaan Jarmanii (63%)
Afaan Faransaayii (23%)
Afaan Itaaliyaa (8%)
Afaan Roomaanshii (0.5%)

Haala Federaalizimii:

Kantoonii (States) Hunda Afaanii Isaa Qaba

  • Jarmanii: Zurich, Bern
  • Faransaayii: Geneva, Vaud
  • Itaaliyaa: Ticino
  • Roomaanshii: Graubünden (kan afaan xiqqaa ta’e)

Mootummaa Federaalaa Keessatti Walqixxummaa Afaanii

  • Parlamaanni Switzerland afaan Jarmanii, Faransaayii fi Itaaliyaa dubbata.
  • Dhaabbileen mootummaa afaanota adda addaatiin hojjatu.

Barumsa Afaan Mana Isaa (Mother-Tongue Education)

  • Kantoonni hundi afaan isaanii kan mana barumsaa fi hojii mootummaa keessatti hojiirra oolu.

Faayidaa:
Dhiibbaa afaanii hin jiru (lammiileen afaan isaa kabajama).
Wal’aansoo afaanii xiqqaadha (sababni isaa mirga afaanii kabajamaa jiraachuu dha).


2. India: Federaalizimii Afaanii Ummata Baay’ee Addaddaa Keessatti

Qubee Afaanii (Official Languages):

Afaan Hindii (44%)
Afaan Ingiliffaa (Lakkoofsa 2ffaa)
Afaanota Biyyoolessaa 22+ (Tamil, Telugu, Bengali, Odiya, fi kkf)

Haala Federaalizimii:

Naannoleen (States) Afaanii Isaanii Qabu

  • Tamil Nadu: Afaan Tamil
  • Andhra Pradesh: Afaan Telugu
  • West Bengal: Afaan Bengali
  • Kerala: Afaan Malayalam

Seera Afaan Mana Barumsaa (Three-Language Policy)

  • Afaan mana isaa (mother tongue)
  • Afaan Hindii (kan biyyaa)
  • Afaan Ingiliffaa (kan addunyaa)

Dhaabbileen Mootummaa Naannoo Afaan Isaa Hojiirra Oolu

  • Mana barumsaa, mana murtii, fi TV/raadiyoo afaan naannoo isaa dubbatu.

Faayidaa:
Ummatni afaanii fi aadaa isaa kabajamaa jiraachuu (e.g., Tamil Nadu keessatti afaan Tamil baay’ee kabajama).
Dhiibbaa afaanii gad dhiifama (Hindii hin force-goffamu).


3. Itoophiyaaf Qo’annoo (Lessons for Ethiopia)

BiyyaFederaalizimii AfaaniiItoophiyaaf Qo’annoo
SwitzerlandKantoonni afaan isaa kabajatuNaannoleen Oromiyaa, Tigraay fi Sumaalee afaan isaa kabajatu
IndiaSeera afaan 3 (mother tongue + Hindii + English)Itoophiyaatti Afaan Oromoo + Amharic + English
ItoophiyaaFederaalizimii afaanii kan 1991Yoo federaalizimii dhabame, wal’aansoo uumuu danda’a

Yaada Dheeraa:

  1. Switzerland: Kantoonni afaan isaa kabajatuun nagaa fi walqixxummaa jiraachisu.
  2. India: Afaanota baay’ee qabu garuu seeraan eeguun dhiibbaa gad dhiisu.
  3. Itoophiyaa: Federaalizimii afaanii kan kabajamee yoo ta’e, nagaa fi qindoomina uumuu danda’a.

“Afaan mirga uumamaa dha. Mirga afaanii dhabuun mirga lubbuu dhabuu dha.”

Leave a comment